[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Opracowała: Anna Bender

J.J. Rousseau, NOWA HELOIZA:

I, 12: Streść plan nauki zaproponowany Julii przez Saint – Preux?

1.       Mało czytać, a dużo MYŚLEĆ o książkach. Należy odnajdywać w książkach samodzielne prawdy, które możemy następnie wykorzystać na własny użytek.

2.       Ograniczony przez St. – Preux wybór książek do tych traktujących o guście i obyczajach. Są Ti książki ładnie napisane(dostarczają reguł dobrego stylu), traktujące o ludziach cnotliwych (obraz cnót na konkretnych przykładach).

3.       Odrzucenie języków obcych (oprócz włoskiego), algebry i geometrii(ale pozostawia fizykę), historii współczesnej(za wyjątkiem historii ich kraju).

4.       Omija poezję oraz książki miłosne(mimo, że to było wówczas przeznaczone dla kobiet), ale zostawia: Petrarkę, T. Tassa, P.B. Metastasia (poetów włoskich) i mistrzów teatru francuskiego.

Co łączy go z krytyką kultury dokonaną przez Jana-Jakuba?

Jean-Jacques Rousseau piętnuje zdobycze kultury jako czynnik prowadzący do obłudy i zakłamania ludzi, oddalający ich od pierwotnej szczerości. Uważa także, że nawarstwiające się w kolejnych wiekach zdobycze sztuk i nauk potęgują zepsucie obyczajów oraz powodują, że ludzie stają się więźniami nieautentycznych potrzeb. Rousseau atakuje także filozofów, którzy sami nie praktykują własnych zaleceń, lub oddają się rozważaniom teoretycznym nie mającym nic wspólnego z życiem.

W tekście St-Preux mówi o tym, by nie szukać w książkach zasad i reguł, które możemy odnaleźć we własnym wnętrzu. Dysputy natury filozoficznej i rozważania o cnocie i szczęściu również wg niego należy odrzucić, a czas przeznaczony na nie przeznaczyć na stawanie się dobrym i szczęśliwym człowiekiem. Widać tu wyraźne wpływy poglądów Rousseau, np. rezerwa wobec algebry i geometrii jest spowodowana wpływem Diderot’a(przyjaciela Rousseau), który uważał, że dla tych nauk nie ma drogi dalszego rozwoju, za to fizyka miała wg niego pewną przyszłość. Z kolei odrzucenie historii współczesnej przez St-Preux jest wyrazem włączenia się Rousseau w dyskusję szkolną przeciwko nauce historii współczesnej, toczonej około połowy XVIII wieku.

I, 26: Jaki związek, istnieje, zdaniem St. - Preux, między przyrodą a stanem jego duszy?

Saint- Preux silnie utożsamia się z otaczającą go przyrodą. Znajduje się na skalistym wybrzeżu, skąd widać miasto zamieszkiwane przez Julię. Jest tam strasznie i smutno(dokładnie tak samo czuje się bohater). Pora roku to zima – wokół niego brak zieleni, zwiędnięta żółta trawa, zimne wiatry, lód i śnieg wokół; jednym słowem „zamarła natura” – tak samo jak jego serce. Miejsce, w którym się znajduje przypomina mu Skałę Leukaty (miejsca, z którego miała skoczyć do morza Safona): „Skała jest stroma, woda głęboka, a ja pełen rozpaczy”.

W jaki sposób kompensuje sobie fizyczną nieobecność ukochanej kobiety?

Saint  - Preux spędza całe dnie w tym skalistymi miejscu, w zakątku, skąd widać miasteczko Julii i obserwuje jej dom(czy też wydaje mu się, że go dostrzega) i próbuje w ten sposób przeniknąć owe mury i dostrzec Julię na jej codziennych obowiązkach, a nawet w zatroskaniu o swego kochanka. Saint - Preux również w owym miejscu wspomina razem spędzone chwile, przypomina sobie jej słodkie rysy, łagodny głos i uniesienia doznawane w gaiku. Jest to zatem wyobrażanie o obserwowaniu Julii na co dzień, jak również wspominanie chwil spędzonych razem.

II, 14:

Skąd bierze się poczucie samotności wrażliwego człowieka w wielkim mieście?

Poczucie samotności wrażliwego człowieka w wielkim mieście bierze się z niezrozumienia go przez innych. Powierzchowne przyjaźnie , fałszywa grzeczność i kłamliwe współczucie ludzi wokół to typowy obraz dużego miasta nakreślony przez St-Preux. Każdy troszczy się tutaj o własny zysk, a nikt o wspólne dobro, panuje zmienność panujących wartości i prawdy. Wszyscy wokół nieustannie udają i odgrywają różnorakie role w zależności od własnych interesów. Wszystko to sprawia, że Saint – Preux czuje się osamotniony w tym wielkim mieście (chodzi o Paryż).

W jaki sposób St-Preux próbuje badać naturę człowieka?

Sposobem poznania człowieka dla St-Preux jest przyjrzenie mu się w jego stosunkach z innymi. Jest to obserwacja człowieka w tłoku, w dużym skupisku ludzi,  w odróżnieniu od małych społeczności, gdzie ludzie są rozproszeni i zbyt oddaleni od siebie. Pragnie on zatem ocenić współdziałanie działanie społeczeństwa. Obserwacje swe prowadzi on na podstawie mieszkańców Paryża, jednak nie ich pragnie on opisać konkretnie ich, ale mieszkańców dużego miasta, z którymi równie dobrze mogą się utożsamiać Londyńczycy czy Rzymianie.

IV, 17: Jakich uczuć doznał St - Preux podczas wycieczki do Meillerie?

Podczas wycieczki do Meillerie, St-Preux najpierw odczuwa radość z powodu możliwości spędzenia wspólnych chwil z ukochaną. Później doznaje chwil grozy, ponieważ wraz z Julią i ich załogą nie może opanować łódki, porwanej przez wysokie fale wody. Jest to zatem strach, ale i też wyczerpanie spowodowane ogromnym wysiłkiem fizycznym. Jest też wzruszony i rozczulony współczującą postawą Julii wobec jego i zmęczonej załogi.

Jakie przedmioty obudziły w nim uśpione namiętności?

W czasie przechadzki wraz z Julią po Meillerie i gdy docieraja, do samotnego zakątka upodobanego niegdyś przez samego St-Preux, z powodu ogromnego wzruszenia jest  on bliski zasłabnięciu. Niemal każdy element przyrody wokół nich przypomina mu o niej. Rozpoznaje on znaki wyryte niegdyś przez niego, były to:

- kamień, na którym siadał, by podziwiać dom Julii,

- ostre kamyki służące jako rylce, do rycia cyfr z jej imion i wierszy Petrarki i Tassa,

- zamarznięty strumyk, który przebył niegdyś, by złapać list od niej porwany przez zamieć

- krawędź, z której przygnębiony i smutny mierzył głębię przepaści.

Co uspokoiło namiętności St-Preux?

Tutaj nie jestem do końca pewna….być może chodzi o opis przyrody z powrotnego rejsu:

Równe i odmierzane pluskanie wioseł, śpiew słonek, pogodne niebo, łagodny blask księżyca, drganie wody……

Opis rejsu powrotnego nazywany jest „pierwszym nokturnem” w historii literatury francuskiej; jakie elementy muzyczne obecne w tekście usprawiedliwiają tę metaforę: Nokturn to bardzo spokojna i zrównoważona, nastrojowa forma muzyczna inspirowana poetyckim nastrojem ciemnej nocy. Opis rejsu powrotnego St-Preux i Julii przypomina nieco tę muzyczną formę. Rejs powrotny ma miejsce w nocy, o czym świadczy opis nieba i błyszczącej wody oświetlanej blaskiem księżyca. Tempo spokojne i zrównoważone wyznaczają „równe i odmierzone” ruchy wioseł i drgania wody. Całość utrzymywana jest w nastroju melancholijnym, refleksyjnym, tak samo jak nokturn muzyczny.

*Omawiany fragment jest listem do Millorda Edwarda (pozostałe omawiane listy, to listy do Julii, przypominam ja;))

V, 7: Saint-Preux opisuje winobranie w Clarens jakby chodziło o święto, a nie cieżką pracę. Dlaczego?

Praca w polu, przy winobraniu jest wg St-P. przyjemna, a nie uciążliwa. Dostrzega on w niej piękno prostoty, a jej sensem i powołaniem jest pożytek dla państwa i ludzi. Jest to równy podział obowiązków. Każdy ma swoje zadanie i miedzy wszystkimi panuje równość, bez względy na stan i pochodzenie. Pracy tej towarzyszą śpiewy i muzyka wiejskiej kapeli zachęcającej do pracy. Wszyscy razem śpiewają i żartują, a także razem spożywają posiłki (wieśniaki z państwem). Wszyscy piją do woli, tańczą i cieszą się z czasu winobrania.  Wokół biegają dzieci i panuje radosna, rodzinna atmosfera. St – Preux określa to mianem „rozkosznego widowiska”. Koniec pracy w polu wieńczy zapalanie rac. Wszyscy oglądają płonące paździerze wznosząc okrzyki, klaszcząc i skacząc wokół. Na koniec wszyscy są częstowani winem.

W jaki sposób podział pracy przyczynia się do jej uprzyjemniania?

Wspólna praca sprawia, że w poczuciu pokoju spotykają się wszystkie stany, które na czas winobrania stają się sobie równe, nikt się nie spoufala, ani nie wyśmiewa z innych, a wszyscy cieszą ze wspólnie spędzonych, radosnych chwil.